Sơ hở "chết người" của trình tự mời thầu các dự án Công nghệ thông tin

Mấu chốt nằm ở chỗ giá trị & tính hiệu quả của dự án công nghệ thông tin/ phần mềm nằm ở khâu tư vấn lập hồ sơ mời thầu, bởi để xác định tổng giá trị dự toán 1 dự án công nghệ thông tin (có phần mềm) thì phải có thiết kế phần mềm (đây là yếu tố bắt buộc để lập dự toán theo phương pháp usecase). Linh hồn của phần mềm nằm ở khâu thiết kế, giá trị trí tuệ và công sức nhiều nhất cũng nằm ở khâu thiết kế, vì thế, thiết kế xong phần mềm thì coi như hoàn thành tới 60-70% công việc. Nhưng hiện khâu thiết kế phần mềm đang nằm trong hạng mục "Lập thiết kế thi công, dự toán" mà khâu này chỉ được định mức từ 2-3% tổng mức đầu tư. Cụ thể, theo quyết định số 2378/QĐ-BTTTT (Quyết định công bố định mức chi phí quản lý dự án, chi phí tư vấn đầu tư ứng dụng công nghệ thông tin sử dụng ngân sách nhà nước của Bộ TT&TT ban hành ngày 30 tháng 12 năm 2016) như sau:
 
Công thức tính chi phí thiết kế thi công, dự toán như sau:
 
Chúng ta hãy xem ví dụ sau để thấy chi phí thiết kế thi công, dự toán đang thấp như thế nào:

VD1. Dự án "Triển khai phần mềm một cửa điện tử và dịch vụ công trực tuyến tại Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thái Nguyên" có tổng mức đầu tư 453.346.756 đ, trong đó gói thầu chính là "Triển khai phần mềm một cửa điện tử và dịch vụ công trực tuyến tại Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn" có giá gói thầu: 408.246.756 đ (Chào hàng cạnh tranh, trong nước, không sơ tuyển) => chiếm 90% tổng mức đầu tư, còn gói thầu "Tư vấn lập hồ sơ mời thầu" chỉ có giá 2.200.000 đ (chỉ định thầu rút gọn) => chiếm 0,5% tổng mức đầu tư. Theo quyết định số 2378/QĐ-BTTTT, có thể dự đoán chi phí thiết kế thi công & lập dự toán của dự án này vào khoảng 14 triệu đồng

Và một loạt các phần mềm khác có thể dễ dàng xem thông tin để dự đoán chi phí thiết kế thi công & lập dự toán:

• Dự án Cung cấp phần mềm quản lý ngân hàng đề thi trực tuyến của  Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Điện Biên
• Phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu các gói thầu thuộc Dự án Xây dựng cơ sở dữ liệu ngành tài nguyên và môi trường tỉnh Thái Bình giai đoạn 2017 - 2020

Như vậy chuyện đang xảy ra là: Cái khâu mà dân phần mềm cho là chiếm tới 60-70% giá trị phần mềm thì chỉ được định mức có vài %, chính vì thế không ai sẽ nhận làm công việc chiếm 60-70% giá trị mà chỉ nhận chưa tới 1/10, thậm chí 1/20 thành quả trừ khi họ có lợi ích khác ở đó.

Rõ ràng, việc áp dụng máy móc phương pháp đấu thầu của xây dựng vào lĩnh vực công nghệ thông tin bằng cách sử dụng các hệ số rất thấp mà không xét tới yếu tố đậc thù công nghệ cao (đặc biệt là định giá tài sản trí tuệ ở khâu thiết kế phần mềm) đã khiến cho các dự án công nghệ thông tin đem ra đấu thầu thực sự là một sai lầm "chết người".

Trình tự đầu tư dự án công nghệ thông tin (có phần mềm) học theo cách làm của công trình xây dựng một cách rất "cơ học": Đầu tư một lần nhưng đòi sử dụng mãi.

Thông thường công trình xây dựng còn có phí bảo trì hàng năm, nhưng phần mềm thì có khi còn không có phí bảo trì hàng năm như vậy. Trong khi đặc thù của phần mềm là phải thường xuyên được phát triển, nâng cấp và sửa lỗi thì mới có thể  sử dụng tốt được, trong khi đó cơ chế triển khai dự án phần mềm thì hầu hết được ép theo dạng đầu tư một lần, đại đa số không có ngân sách duy trì. Do đó phần mềm thường sẽ chết yểu hoặc đầu tư rất lớn nhưng hiệu quả thì cực kém.

Chính phủ đang đẩy mạnh thuê dịch vụ công nghệ thông tin nhưng với "phần mềm nội bộ" (phát triển theo yêu cầu riêng) thì không biết đến bao giờ mới thực hiện được thuê dịch vụ! Chúng tôi đoán chắc là còn xa lắm. Bởi vì phần mềm dùng chung còn chưa có cơ chế thuê dịch vụ thì phần mềm nội bộ sẽ còn xếp hàng dài. Chi phí bảo trì phần mềm sẽ... còn lâu mới có đủ va đúng cách nó cần.

Bạn có làm phần mềm không? ý kiến của bạn về việc này như thế nào? Hãy cho chúng tôi biết bằng cách comment xuống dưới để cùng thảo luận nhé! (lưu ý, chức năng comment của facebook có thể đang bị trình duyệt FireFox chặn, bạn hãy tắt chức năng "Content Blocking" trên trình duyệt khi sử dụng dauthau.info nếu muốn để lại comment).

Tác giả bài viết: Nguyễn Thế Hùng
Anh Nguyễn Thế Hùng từng là kỹ sư xây dựng, có kinh nghiệm 5 năm làm TVGS, QLDA đầu tư xây dựng tại các công ty tư vấn hàng đầu Việt Nam. Anh cũng có gần 10 năm kinh nghiệm làm CEO công ty phần mềm, là người cổ vũ mạnh mẽ cho phong trào phần mềm nguồn mở hơn 10 năm qua. Hiện anh là phó chủ tịch CLB phần mềm tự do nguồn mở Việt Nam (VFOSSA) và đang tư vấn chiến lược, tư vấn truyền thông cho nhiều đơn vị, trong đó có dự án DauThau.info.